Ook in de bedrijfstak van de machinale houtbewerking gloort weer hoop. De vraag naar houten ramen, kozijnen en deuren neemt toe, dus ook naar machines waarmee je die kunt maken. Er is ook onzekerheid. Welke trends in de markt gaan straks de ontwikkelingen bepalen? Gaat robotisering weer banen kosten? Waar ligt de uitdaging voor jonge vaklieden in ‘de machinale?’ Raam en Deur praat met drie vakmensen die de bouwindustrie meer vaart willen geven.

Frank Meenderink is commercieel directeur van De Groot Bewerkingsmachines BV uit Rosmalen. Hij volgt nauwkeurig wat de bouw vraagt van de timmerbedrijven en wat de timmerbedrijven vragen van de makers van de machines. 
Meenderink: ”Laatste jaren is productiecapaciteit in de machinale houtbewerking flink gekrompen. Door de crisis is bijna 40 % van de timmerindustrie verdwenen. Daarbij is er nu er een enorme krapte op de arbeidsmarkt. Iedereen in onze branche heeft problemen om personeel te vinden. De bouw verlangt nu van de timmerindustrie, meer flexibiliteit, hogere productiesnelheid, kortere levertijden en meer kwaliteit. Daarom moeten de timmerfabrieken hun productiewijze veranderen . En wij dus ook.”

Techniek
“Onder druk van het personeelstekort gaan de fabrikanten van bewerkingsmachines nu nog meer automatiseren. We koppelen nóg meer aan elkaar. We koppelen meer productielijnen lijnen aan elkaar en halen de mensen ertussenuit. De kern is dat je met dezelfde mensen meer moet kunnen maken, want de vraag is groter dan we aankunnen. De techniek van de houtbewerkingsmachines verandert ook heel snel. Vergelijk het maar met het verschil tussen een iPhone 4 en een iPhone 8. Alsof de machine sneller denkt. Onze machines kunnen ook veel meer dan vroeger. Steeds meer.”

Software
“Vooral de ontwikkeling van software gaat hard. We kunnen steeds meer handelingen verrichten. Vijf jaar geleden konden we ons niet voorstellen dat we bijvoorbeeld spouwlatten zouden maken in een bewerkingscentrum. Dat kunnen we nu vrij eenvoudig. Daar is altijd software voor. Bij bewerkingscentra is het tegenwoordig niet meer de vraag ‘Wat kan ik mechanisch maken?’, maar meer van ‘Hoe krijg ik het de machine verteld?’. Of ‘Hoe maak ik voor iets, wat van kantoor binnenkomt, een simpel programma, waardoor die machine weet wat hij moet doen. Echt moeilijk is die software niet, mits de mensen fatsoenlijk de kans krijgen om de machine te leren bedienen. Ik heb liever een vakman die weet hoe je een kozijn, raam of deur moet maken dan een IT-er die precies weet hoe Windows werkt. Wij hebben bij elke machine een opleidingstraject.”
Meenderink heeft ten slotte nog een advies over waar we op de HoutPro+ eens op moeten letten. ‘Het gaat in ons werk niet alleen om machines, maar net zo goed om de toegevoegde waarde om de machines heen. Ik bedoel de software, de installering, het team erachter, en de fabrikant.”

André de Vroom , is salesmanager bij Bos Machines BV uit Vianen, een bedrijf dat houtbewerkingsmachines levert en ook produceert. De Vroom kijkt uit naar de HoutPro+ 2017, ook wel omdat hij daar een primeur te melden heeft. De Vroom is ervan overtuigd dat verdere automatisering van de houtbewerking een redding kan betekenen voor de kleinere timmerfabrieken.
De Vroom : “De bouw trekt sinds een jaar flink aan. Dat betekent dat wij nu een goed gevulde orderportefeuille hebben. Wij produceren onze eigen BMH-producten (Bos Machines Huismerk ,red.), van afkortzagen tot en met lijmrobots. Op de HoutPro+ gaan we onze nieuwste machine introduceren, de Gluemaster. In deze machine worden kozijnonderdelen van lijm voorzien door een lijmrobot en de deuvels worden in het hout gestoken. Dan kun je het kozijn in de opsluitbank opsluiten zonder dat er dan lijm vrijkomt. Op die manier is er geen sprake meer van overtollige lijn die smetvlekken geeft op het hout. Zodoende is het niet meer nodig dat een medewerker per kozijn 10 á 15 minuten bezig is met het schoonmaken van een kozijn of raamkader.”

Luchtsnelheid
“De aanschaf van een nieuwe machine kan voor een timmerfabriek een ingrijpend verandering betekenen. De aanschaf van een CNC Houtbewerkingsmachine is bijvoorbeeld veel meer dan alleen een transactie De klant koopt de software en de training erbij. Wij verzorgen de totale herinrichting van de werkvloer. Een niet onbelangrijk aandachtspunt bij het installeren van een nieuwe machine is de afzuiging. Wij geven aan welke luchtsnelheid er minimaal nodig is voor de stofafzuiging van een machine. Die moet minstens 30 à
35 meter per seconde zijn. Anders functioneert een machine niet zoals het moet en worden medewerkers blootgesteld aan een te hoge concentraties houtstof. Om na te gaan of de lucht rondom een werkplek niet de wettelijke norm voor houtstof overschrijdt, moet de timmerfabrikant zelf een meting laten doen.”

Verschuiving
“Wij moesten zowat tien jaar geduld hebben voordat de vraag naar houtbewerkingsmachines weer ging aantrekken. Het waren in begin alleen de grotere timmerfabrieken die flinke stappen gingen zetten in de automatisering. Maar na enkele jaren zag je een verschuiving van de vraag, naar CNC-machines en bewerkingscentra van middelgrote en kleinere timmerbedrijven. Bedrijven gaan steeds meer afzonderlijke bewerkingstechnieken integreren in één machine. Eerst was het normaal dat één vakman zich bezig hield met afkorten, schaven en frezen, maar die vakman worden overbodig door de inzet van een machine die al die functies combineert. Tegelijker is er een duidelijke tendens om juist meer personeel te werven voor de werkplekken waar de producten worden afgewerkt, naar de spuiterijen en de montageafdelingen. Daar zijn juist méér handjes nodig,”
Peter van der Arend , is commercieel medewerker van het HMC (Hout- en Meubileringscollege) in Rotterdam en Amsterdam, sinds 1929 de enige MBO-vakschool waar alle opleidingen met hout, meubel of interieur te maken hebben. Van der Arend houdt zich in hoofdzaak bezig met het promoten van de opleidingen van het HMC. 

Baanzekerheid
Van der Arend: “Bij ons kunnen leerlingen kiezen voor opleidingen voor verschillende beroepen in de timmerindustrie, zoals montagemedewerker (niveau 2 ), allround montagemedewerker (niveau 3)  en werkvoorbereider (Houttalent *, niveau 4). We hebben een nieuwe werkplaats met hedendaagse CNC Machines waar een timmerfabriek zich niet voor zou schamen. Meestal melden zich elk jaar een tiental nieuwe leerlingen aan voor de opleiding ‘werkvoorbereider timmerindustrie’. Dit jaar waren dat er negentien. Ik merk de laatste jaren dat ‘techniek’ geen vies woord meer is voor de jongeren. Intussen weten ze ook, dat ze baanzekerheid hebben al ze het diploma werkvoorbereider halen.”
*www.houttalent.nl

Tekst: Louis Jongeleen