Concepten en producten tegen corona

Concepten en producten tegen corona

Ventileren, ventileren, ventileren

Op kantoor en in scholen is de ventilatie niet altijd coronaproof, zo blijkt uit recent onderzoek. En ook bij winkels, horeca, sportscholen, de thuiswerkplek en de woning staat de vraag in de ruimte: zijn we veilig? Wat bieden de ventilatiespecialisten als oplossingen tegen corona aan? Wat zijn de aanbevelingen en richtlijnen van de experts?

De binnenruimte is de nieuwe arena in de strijd tegen corona. Niet voor niets is aan de basisregels om het virus in te dammen een nieuwe regel toegevoegd: ventileren. En dat niet alleen in Nederland. Bij de oosterburen geldt inmiddels ook AHA + L: Abstand halten, Hände waschen, Atemschutz + Lüften. Dus: afstand houden, handen wassen, mondkapje op + ventileren, om de aerosolen de baas te blijven. Uit onderzoek blijkt inmiddels dat op veel scholen de ventilatie niet toereikend is. Sinds het plan Frisse Scholen uit 2015 geldt voor de luchtkwaliteit in scholen een drempelwaarde van 1200 ppm (parts per million CO2-concentratie) in een zogeheten ademzone. Het Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen constateerde begin oktober dat 11 procent van 3455 schoolgebouwen daar niet aan voldoet. Kleine kanttekening: het onderzoek richtte zich op meer dan 9000 schoollocaties. Meer dan de helft daarvan kon op dat moment geen resultaten overleggen. De constatering van het coördinatieteam dat 38 procent van de onderzochte schoolgebouwen voldoet, is mogelijk dus erg flatteus. Nota bene: Rob van Strien van de GGD in Amsterdam en voorzitter van de landelijke GGD-werkgroep binnenmilieu hield begin oktober lezers in een NRC-artikel voor: die 1200 ppm aanhouden is goed, maar 800 ppm is beter.

Ventilatieconcept voor scholen
Duco ontwikkelde enige jaren geleden al het Duco at School totaalconcept, een combinatie van natuurlijke ventilatie en zonwering, als antwoord op te hoge CO2-concentraties, te weinig ventilatie en extreme temperaturen in klaslokalen. Dat Frisse Scholensysteem leent zich ook voor tijden van corona, aldus Richard Geraerts, verkoopleider Nederland bij Duco: “Er komen nu meer en meer aanwijzingen dat er kans op besmetting bestaat via aerosolen. Wat dan telt, is verse lucht rechtstreeks van buiten naar binnen brengen. Daarmee verdun je de concentratie aerosolen die mogelijk het virus bevatten.” Duco’s ventilatieconcept voor scholen hanteert natuurlijke vraaggestuurde ventilatie, waarbij de luchtverversing automatisch plaatsvindt en is afgestemd op het aantal leerlingen in de klas. Geraerts: “Met een CO2-meter kan je zien of er genoeg verse lucht de klas in komt.”
Duco is overigens niet het enige bedrijf met een ventilatieconcept voor scholen. Ook Renson bijvoorbeeld ontwikkelde een dergelijke totaaloplossing: het Healthy School Concept. Dat werkt met een combinatie van natuurlijke ventilatie (met toevoer van verse lucht via raamroosters en vraaggestuurde afvoer op basis van continue meting van de binnenluchtkwaliteit), zonwering en nachtkoeling.

  
De mix van natuurlijke ventilatie en zonwering in het ‘Duco at School totaalconcept’, leent zich ook voor tijden van corona, aldus Duco.

Omstreden aerosolen
Het RIVM stelt dat het op basis van huidige kennis niet zeker is dat aerosolen een relevante rol spelen bij de verspreiding van het coronavirus. Overdracht vindt volgens de experts van het RIVM vooral plaats via druppelinfectie, bijvoorbeeld als besmette mensen hoesten of niezen. Het RIVM adviseert om in ieder geval de bestaande regelgeving op het gebied van ventilatie te volgen. Dat geldt ook voor scholen. Voor technische aanpassingen in scholen stelt de overheid 360 miljoen euro beschikbaar.
Bron: rijksoverheid.nl

D is minder efficiënt
Als het om corona gaat, zetten ook Joeri Cobbaert en Maarten van Parijs van het bedrijf Tunal in op ‘ventilatiesysteem C’. Cobbaert is commercieel directeur, Van Parijs productspecialist en general manager van de in 2016 door Deceuninck overgenomen ventilatieroosterspecialist: “C is ideaal: natuurlijke aanvoer en mechanische afvoer, met roosters op het glas of op het raam. Dan heb je binnen natuurlijke buitenlucht. Bij systeem D, met balansventilatie en een constante circulatie en filtering van de lucht, zijn de filters een probleem. Die vervuilen en worden vaak niet tijdig vervangen. C is bovendien goedkoper. Bij D kost het reinigen van filters en kanalen geld.”
In de praktijk wordt nog vaak D voorgeschreven. Volgens Cobbaert en Van Parijs komt dat door het voordeel van warmteterugwinning. Maar een studie van de universiteit van Gent uit 2018 wijst volgens het tweetal uit dat dat systeem minder efficiënt is dan gedacht: “Het pluspunt van warmteterugwinning – energiebesparing – functioneert alleen als het systeem goed is uitgebalanceerd en de parametrage goed is afgesteld. In woningen werkt D aanvankelijk vaak goed. Maar vaak blijkt dat na een jaar of twee de balans uit het systeem verdwijnt en gebruikers het hele systeem uitschakelen, met condens en schimmel als gevolg.”

Verandering in denken
Cobbaert en Van Parijs verwijzen naar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die WHO aanraadt om te kiezen voor natuurlijke ventilatie en bij mechanische ventilatiesystemen het aandeel binnenkomende lucht te verhogen. “De WHO adviseert bovendien om vraaggestuurde ventilatieregelingen uit te schakelen die bedoeld zijn om de luchttoevoer te verminderen op basis van temperatuur of bezetting”, aldus Cobbaert en van Parijs.
Het tweetal ziet in de bouw al een switch in het denken over ventilatie: “We bespeuren een proactieve houding, een mentale verschuiving over ventilatie. Op de particuliere renovatiemarkt is dat nu al zichtbaar. Vóór corona was het ventilatierooster het laatste thema op het programma. Het had geen prioriteit. Nu wordt al in een vroege fase over ventileren nagedacht en overlegd met architect of bouwheer. Er is meer oog voor ventileren, dat is een duidelijke verandering in het denken.

Bewustwording met sensor
Renson springt op die bewustwording in met Sense, een CO2-meter die met kleuren klip en klaar aangeeft wat de luchtkwaliteit in een ruimte is. Licht het apparaat blauw op, dan is de luchtkwaliteit minder dan 800 ppm. Bij 800 tot 1200 ppm kleurt de Sense oranje, als indicatie dat de kwaliteit slechter wordt. Ligt de waarde boven de 1200 ppm, dan kleurt de Sense rood, het signaal dat ingrijpen gewenst is om de luchtkwaliteit te verbeteren. Nick de Landsheer, Business Development Manager Ventilatie bij Renson: “Sense helpt mensen om zich bewust te worden van de noodzaak om te ventileren, bijvoorbeeld op scholen of kantoren. Het is onderdeel van het internet of things: het geeft je ook op je smartphone de informatie over de luchtkwaliteit in een vertrek.” De Sense meet tevens luchtvochtigheid, licht, geluid, vluchtige schadelijke stoffen en temperatuur.

  

 

Richtlijnen van de REHVA
De coronapandemie was voor de REHVA – de Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning Associations – aanleiding om coronarichtlijnen op te stellen voor verwarming, ventilatie, airconditioning en sanitaire systemen. Na een eerste set richtlijnen in maart, kwam de overkoepelende Europese organisatie voor ventilatie en luchtbehandeling in augustus met een laatste, derde versie met richtlijnen. Deze is gericht op het weer veilig in gebruik nemen van gebouwen. De REHVA richt zich met zijn aanbevelingen tot HVAC-specialisten en gebouwbeheerders en beperkt zich tot commerciële en openbare gebouwen zonder permanente bewoning.
Ventileer 24/7
Niemand in de ruimte, dus ventilatie uit? Niet in tijden van corona, stelt de REHVA. De federatie adviseert 24 uur per dag te ventileren, zeven dagen in de week – dus ook in de weekeinden, zelfs als er geen mens op kantoor is en alle schoolbanken leeg zijn. De ventilatie mag op die momenten wél een tandje lager. Ook adviseert de REHVA om ventilatie minimaal twee uur voor de openingstijd van een gebouw op nominale snelheid te laten draaien en dat te doen tot twee uur na sluiting van het gebouw. Ook toiletventilatie moet onafgebroken aan blijven, aldus de REHVA, die bovendien adviseert om open ramen in toiletten te vermijden, omwille van de juiste ventilatierichting. Doorspelen moet volgens de REHVA in tijden van corona met gesloten deksel.
Voer verse buitenlucht aan
Ventileren, ventileren, ventileren – maar dan wel met zoveel mogelijk verse buitenlucht. In gebouwen en ruimtes zonder mechanische ventilatie adviseert de REHVA: ramen open – een devies dat de REHVA ook aanhoudt voor gebouwen die wel mechanische ventilatie hebben. Luchtbehandelingskasten met recirculatie moeten volgens de REHVA volledig omgeschakeld worden op buitenlucht. De federatie adviseert daarnaast warmteterugwinningsapparatuur te controleren op lekkages en ervoor te zorgen dat de ventilatorconvector zo is ingesteld dat de ventilatoren altijd aan staan.
Handhaaf regulier onderhoud
Kanaalreiniging en buitenlucht- en afvoerluchtfilters vervangen? Houd vast aan de reguliere intervallen en protocollen. Bescherm jezelf daarbij goed: de REHVA adviseert het gebruik van beschermingsmiddelen, inclusief ademhalingsbescherming.
Monitor de ventilatie
De REHVA roept op om een IAQ-sensornetwerk te gebruiken om de ventilatie te monitoren.

Wandventilator als aanvulling
Ook Siegenia levert een sensor die de luchtkwaliteit in de ruimte meet: Sensoair. En net als de Sense van Renson, vermeldt de Sensoair met kleuren de kwaliteit van de lucht in de binnenruimte – met een groen, oranje en rood lampje op het apparaat. De sensor meet behalve op CO2 ook op vluchtige organische stoffen (VOC). De Sensoair is volgens sales manager Jeroen Wolters goed te combineren met Siegenia’s wandventilator Aeropac, die kan worden ingezet ter ondersteuning van ontoereikende ventilatiesystemen op scholen. Wolters: “De fluisterstille Aeropac blaast schone lucht de ruimte in en zorgt ervoor dat de ramen in de klas dicht kunnen blijven. De ventilatie loopt zijwaarts via de muur, zodat er geen luchtstroom door het klaslokaal ontstaat. Als de lucht in de winter langs de radiator wordt gevoerd, is bovendien sprake van warmtekoppeling.” In Nederland is de Aeropac al in een eerste school ingebouwd. Volgend jaar introduceert Siegenia een versie met een interne CO2-melder.

Smart ventileren
Als het gaat om de aanpak van Covid-19, opteert Renson voor hightech ventilatie. Het bedrijf ontwikkelde acht jaar geleden de vraaggestuurde Smartzone ventilatie, op basis van de strenge Belgische regelgeving op ventilatiegebied. Dat voldoet aan alle eisen die corona nu aan ventileren stelt, aldus Nick de Landsheer: “Smartzone gaat verder dan de klassieke Nederlandse systemen, waarin sensoren in de ruimtes zorgen voor het optoeren van de afvoerbox bij een slechter wordende binnenluchtkwaliteit en het aftoeren van de box als dat probleem is opgelost. In België is de ventilatiewetgeving nieuwer en complexer. Hier hanteren we ventilatiesystemen met een apart kanaal voor individuele ruimtes, waarbij een regelmodule reageert op metingen van vocht, geur of CO2. En omdat we, dankzij het meten per vertrek en ventileren met individuele afvoerkleppen, ook nog eens met minder lucht ventileren, scoren we minder warmteverlies.”

  
De vraaggestuurde Smartzone ventilatie van Renson voldoet aan de strenge Belgische regelgeving op ventilatiegebied.

Nieuwe producten
Corona zorgt niet alleen voor schuivende standpunten over ventilatiesystemen. Op productniveau verandert ook het een en ander, aldus Cobbaert en Van Parijs van Tunal: “We zien dat roosters zo ontworpen worden dat ze eenvoudiger te reinigen zijn. Er komen roosters waar de klep makkelijk af gaat en het binnenrooster, de perforeringsplaat, goed toegankelijk is, zodat je er met een gewone stofzuiger goed bij kan. In de toekomst gaan we naar roosters met een vorm van filtratie. Met verwisselbare filters kunnen we corona eerder afstoppen. Nu is iets dergelijks nog niet voorhanden, vanwege de hoge kosten.”

Luchtreiniger
Met de draagbare VitalAir luchtreiniger introduceert Buva een plug-en-playproduct dat in binnenruimtes onder andere aerosolen die het Covid-19 virus kunnen bevatten uit de lucht filtert. De VitalAir heeft een filtercapaciteit van 150 of 400 kubieke meter per uur. De luchtreiniger onttrekt volgens Buva geïoniseerd plasma (O3) aan de O2-groepen in de lucht en splitst H2O-groepen in een positief waterstof- en een negatief zuurstofion. Een glasvezelmat verwijdert grove verontreinigingen door middel van elektrische ontlading (ESD). Een koolstoffilter vangt vrijgekomen O3-groepen op. Buva: “Hierdoor blijven alleen O2 (zuurstof), CO2 (koolstofdioxide) en H2O (water) over.”

 
De VitalAir luchtreiniger van Buva filtert in binnenruimtes onder andere aerosolen uit de lucht.

 

Ventileren in de toekomst
De toekomst vraagt om een gedegen verbetering van de ventilatiesystemen, op scholen en elders, aldus adviesbureau Merosch in Bodegraven. Het bureau blogde recentelijk over het structureel behalen van een goede luchtkwaliteit in scholen. Dat vergt een centraal of decentraal ventilatiesysteem met warmteterugwinning, zo stelt Merosch, dat in de blog de voors en tegens van die oplossingen beschreef: “Een centraal luchtbehandelingssysteem, mits goed ontworpen en gerealiseerd, zorgt voor minder risico ten aanzien van tocht en geluid. De inpassing van centrale luchtbehandeling gaat nauwelijks ten koste van de ruimte in de lokalen en in onderhoud en beheer hebben centrale units de voorkeur boven decentrale units. Daarentegen vragen centrale units en het bijbehorende kanaalwerk meer ruimtebeslag buiten de lokalen, vragen meer ontwerp- en uitvoeringsaandachtspunten en zijn daardoor complexer om in te passen en zullen gemiddeld genomen duurder zijn in aanschaf, maar goedkoper in beheer en onderhoud.”

Voorbehoud over warmtewiel
Over warmteterugwinning met een warmtewiel, uit Merosch in de blog een licht voorbehoud: “Centrale of decentrale luchtbehandelingsinstallatie wordt voorzien van warmteterugwinning al dan niet met een verwarmings-/koelbatterij. De warmteterugwinning kan worden toegepast door een tegenstroom- of kruisstroomwisselaar, waarbij de luchtstromen volledig gescheiden zijn of door een warmtewiel, waarbij een zeer kleine hoeveelheid retourlucht vanuit het warmtewiel weer teruggebracht wordt in de toevoer. Gezien de zeer geringe hoeveelheid, de lange weg die deze af moet leggen, het grote aandeel verse lucht en het veelvuldige contact met kanalen, appendages en ventilator(en) zien wij hierin een zeer laag risico voor verspreiding van het coronavirus. Daarnaast zijn er opties om retourventilator op een andere positie in de kast te plaatsen, waardoor er nooit vermenging plaatsvindt met de verse binnenlucht.”
Bron: Merosch

Corona-quickscan voor kantoor
Begin november introduceerden ISSO, TVVL, Binnenklimaat Nederland (voorheen VLA) en VCCN de ‘Quickscan COVID-19 en ventilatie in kantoren’. Daarmee kunnen technisch dienstverleners en gebouwbeheerders onderzoeken of luchtverversing en ventilatiesystemen in de werkomgeving afdoende zijn. De quickscan is de eerste tool uit de koker van het Masterplan Ventilatie, melden de vier betrokken organisaties, die de tool ontwikkelden aan de hand van bestaande richtlijnen, (bouw)regelgeving, vakpublicaties en de aanbevelingen van de REHVA. De quickscan herleidt de ventilatiekwaliteit naar de CO2-concentratie per ruimte. De quickscan kijkt daarbij naar het type ventilatiesysteem, de ventilatiehoeveelheid en het aantal personen, de ventilatiekwaliteit, de mogelijke ruimtebezetting en de vraag of richtlijnen en aanbevelingen van de overheid en de REHVA zijn gevolgd. 
De quickscan is bedoeld voor installateurs, adviseurs en medewerkers van technische diensten en facilitaire organisaties. Binnenkort verschijnt van dezelfde organisaties een quickscan voor verpleeghuizen en scholen.

Tekst Hans Fuchs Beeld Renson; Duco; Buva
Dit artikel staat in de Raam en Deur december editie 6-2020.

Hier uw advertentie?
Bel +31 (0)73 503 35 44.